Lokator – pojęcie lokatora znaleźć można w Ustawie z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego – tekst jednolity (DzU nr 150 z dnia 31.01.2014 r.). Lokatorem jest więc, zgodnie z art. 2.1, każdy najemca lokalu czy też osoba używajaca lokal na podstawie innego tytułu prawnego niż prawo własności. Jest to zatem każda osoba, która posiada tytuł prawny do lokalu mieszkaniowego, który zajmuje. Tytuł ten może pochodzić np. z umowy najmu. Lokatorem nie może być osoba posiadająca prawo własności do lokalu, a także współwłaściciel. Lokatorem można nazwać także osobę wynajmującą dany lokal na podstawie umowy nieodpłatnego użyczenia (definicją znajdziemy w art. 710 kodeksu cywilnego), czy małżonka (art. 281 k.r.o.), dzieci, spółdzielcy (spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu oraz spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu), podnajemcy, użytkownicy, dożywotnik, sublokator.

Nie są lokatorami osoby zajmujące czy też wynajmujące pomieszczenie inne niż określona w ustawie definicja lokalu (lokal służący do zaspokajania potrzeb mieszkaniowych). Stosuje się to np. do wszelkiego rodzaju schronisk (np. dla bezdomnych), domów wypoczynkowych, noclegowni, burs czy internatów. Dlatego też osoby, które przebywają (wynajmują) ww. lokale nie są objęte ochroną prawną. Dodatkowo, jeśli dana osoba wykorzystuje zajmowany lokal mieszkaniowy w celach innych niż mieszkaniowe, również nie podlega ochronie prawnej lokatorów.

Wspomniana na początku ustawa budziła wiele kontrowersji, nie tylko wśród właścicieli domów i lokali mieszkalnych, ale i wśród chcących wynająć mieszkanie. Początkowo, po wejściu ustawy w życie, na rynku zapanował zastój, po czym powiększyła się oferta mniejszych mieszkań na sprzedaż. Rozwiązaniem problemu okazał się druk rozwiązania umowy najmu, podpisany in blanco przez najemcę, który był swoistym zabezpieczeniem dla właścicieli mieszkań. Sposób ten nie był jednakże całkowicie legalny, gdyż nie można wyrzucić lokatora z zajmowanego przez niego lokalu w przypadku przyznania przez sąd lokalu socjalnego i jednoczesnym braku przyznania takowego przez gminę. Tym samym ograniczone zostały możliwości eksmisji niechcianego lokatora, a także podniesienia czynszu. Kolejną kontrowersją był zapis nakazujący zawieranie umów najmu na minimum 3 lata. Zostało to zmienione w nowelizacji 9 maja, i od tego okresu umowa może być zawarta na czas określony lub nieokreślony. W ustawie znajdziemy także zapis o konieczności wpłaty kaucji przez najemcę, która jednak nie może przekraczać 12-krotności miesięcznego czynszu wynajmowanego lokalu. Jest ona zwracana w przeciągu miesiąca od daty opuszczenia lokalu. Ustawa reguluje także podwyższanie czynszu, który nie może być podnoszony częściej niż raz na 6 miesięcy.